Ο τρόμος που προκάλεσαν οι πρώτες εικόνες με ακτίνες Χ

Η πρώτη ακτίνα Χ, το "Hand mit Ringen" του Βίλχελμ Ρέντγκεν, 1895 - πηγή

"Είδα το θάνατό μου!"



Όταν, στα τέλη του 1895, ο σύζυγος της Άννα Μπέρθα Ρέντγκεν πέρασε επτά εβδομάδες στο εργαστήριό του, εκείνη τον στήριξε. Του πήγαινε σιωπηλά ζεστά γεύματα, όταν εκείνος ξεχνούσε να φάει, και τον άφηνε στο έργο του. Όταν εκείνος χρειάστηκε ένα χέρι, εκείνη του το έδωσε. Στην πραγματικότητα, το αριστερό της χέρι (υπάρχουν διαφορετικές απόψεις αν ήταν το δεξί ή το αριστερό της χέρι) έγινε το αντικείμενο της πιο διάσημης εικόνας του Βίλχελμ Κόνραντ Ρέντγκεν, της "Hand mit Ringen", που τον βοήθησε να κερδίσει το πρώτο βραβείο Νόμπελ Φυσικής το 1901.

Πρόκειται για μια εικόνα του χεριού της, εντελώς διαφορετική απ' ό,τι είχε δει ποτέ ο άνθρωπος, με μακριά, σκοτεινά κόκαλα δακτύλων και μια μεγάλη σκοτεινή βέρα. Αυτή η εικόνα είναι η πρώτη ακτινογραφία, μια φωτογραφία που εκτίθεται από τις ακτίνες Χ αντί του φωτός. Ήταν μια εικόνα που πυροδότησε μια τρέλα για τις αόρατες ακτίνες που μπορούσαν να περάσουν μέσα από αδιαφανή και να φωτίζουν τις εσωτερικές λειτουργίες του ανθρώπινου σώματος. Αυτές οι εικόνες έκαναν διάσημο αμέσως τον Βίλχελμ Ρέντγκεν.

Αυτές οι επτά εβδομάδες που ο Ρέντγκεν κλείστηκε στο εργαστήριό του άρχισαν όταν ο Γερμανός φυσικός παρατήρησε ένα περίεργο φως όταν το διοχέτευε μέσα από σωλήνες Crookes. Οι σωλήνες Crookes -γυάλινες σωλήνες με εσωτερικό κενό- ήταν μια δημοφιλής επιστημονική συσκευή στα τέλη του 1800. Οι ερευνητές περνούσαν ηλεκτρική ενέργεια μέσω συνημμένων καθόδων και ανόδων για να δημιουργήσουν ένα ρεύμα φωτός που ονομάζεται ακτίνα καθόδου -που αποτελείται από αυτό που γνωρίζουμε σήμερα ότι είναι τα ηλεκτρόνια. Ο Ρέντγκεν ερευνούσε κάτι που είχε παρατηρήσει ένας συνάδελφός του: ένα μικρό κομμάτι αλουμινίου θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να ανακατευθύνει μέρος της ακτίνας καθόδου σε μια φθορίζουσα οθόνη δίπλα στο σωλήνα, γεγονός που θα έκανε την οθόνη να φωτιστεί.

Ο Βίλχελμ Ρέντγκεν - πηγή

Στις αρχές του Νοεμβρίου, επανέλαβε το πείραμα στο σκοτάδι στο εργαστήριό του στο Πανεπιστήμιο του Βίρτσμπουργκ στη Γερμανία. Στη συνέχεια, όμως, παρατήρησε κάτι που συνέβαινε πολύ μακριά από το σωλήνα Crookes. Μια οθόνη επικαλυμμένη με πλατινοκυανίδιο του βαρίου, το φθορίζον υλικό που χρησιμοποιούνταν στις φωτογραφικές πλάκες, βρισκόταν σε μια καρέκλα κοντά στο πείραμα και κάθε φορά που ο Ρέντγκεν ενεργοποιούσε την ηλεκτρική ενέργεια, η οθόνη άναβε. Μην πολυπιστεύοντας αυτό που έβλεπε, αφιέρωσε χρόνο για να ελέγξει και να τεκμηριώσει τις παράξενες ακτίνες, τις οποίες ονόμασε "Χ". Έβαλε αντικείμενα φτιαγμένα από διαφορετικά υλικά σε φωτογραφικές πλάκες, τα έκθεσε στις ακτίνες Χ και διαπίστωσε ότι οι μυστηριώδεις ακτίνες περνούσαν από κάποιες ενώ από άλλες όχι. Τελικά, λίγες μέρες πριν από τα Χριστούγεννα, ζήτησε από τη σύζυγό του να τον βοηθήσει στο εργαστήριο. Η Άννα έβαλε το αριστερό της χέρι σε μια φωτογραφική πλάκα για 15 λεπτά, ενώ ο Βίλχελμ έστελνε ακτίνες Χ. Σύμφωνα με το μύθο, είπε: "Είδα το θάνατό μου!" και δεν μπήκε ποτέ ξανά στο εργαστήριό του.

Η Άννα ίσως δεν ήταν δεκτική να δει τα κόκαλά της, αλλά ο Βίλχελμ ήξερε μερικούς που θα το έκαναν. Έστειλε αντίγραφα μερικών από τις εικόνες του, μαζί με ένα σχέδιο της εργασίας του που περιέγραφε την ανακάλυψη, σε συναδέλφους φυσικούς σε πανεπιστήμια σε όλη την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένου του Arthur Schuster στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ.

Ο Schuster είχε πειραματιστεί σε διάφορους τομείς της φυσικής, συμπεριλαμβανομένου του μαγνητισμού, της φασματοσκοπίας και της αστρονομίας. Όταν έλαβε την επιστολή στις αρχές του 1896, επανέλαβε το πείραμα στο δικό του εργαστήριο. Συνέλαβε ακτινογραφίες χεριών, βατράχων, αρθρώσεων των άκρων, ακόμα και το πόδι του εξάχρονου γιου του. Αναγνώρισε την ιατρική αξία των ακτίνων Χ -ανάμεσα στις εικόνες του από τις αρχές του 1896 υπάρχει και μια μιας σφαίρας στην βάση ενός εγκεφάλου. Τα πειράματα του Schuster με τις ακτίνες Χ τον οδήγησαν επίσης στο συμπέρασμα ότι οι νέες ακτίνες ήταν στην πραγματικότητα οι ίδιες με τις ακτίνες φωτός, αλλά πολύ πιο ενεργητικές λόγω ενός πολύ μικρότερου μήκους κύματος.

Η ακτινογραφία του εξάχρονου γιου του Leonard Schuster το 1896 - πηγή

Οι δυνητικές ιατρικές εφαρμογές είναι ο λόγος που ο Ρέντγκεν αποφάσισε να μην κατοχυρώσει με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας την ανακάλυψή του. Η τεχνολογία χρησιμοποιήθηκε γρήγορα τόσο από την ιατρική κοινότητα όσο και από το ευρύ κοινό. Επειδή ήταν εύκολη η απόκτηση όλων όσων χρειαζόταν για τη δημιουργία ακτίνων Χ, ο κόσμος μπορούσε να δημιουργήσει τις εικόνες στα σπίτια του. Υπάρχει η αναφορά ενός που χρησιμοποίησε έκθεση 10 ωρών για να δημιουργήσει μια ακτινογραφία του σπασμένου ισχίου της συζύγου του.

Η φρενίτιδα των ακτίνων Χ, ωστόσο, δεν προέβλεψε τις αρνητικές επιπτώσεις του φαινομένου. Ενώ οι ακτίνες Χ είναι αόρατες, σήμερα γνωρίζουμε ότι δεν είναι αβλαβείς. Στην γυναίκα με το σπασμένο ισχίο προκλήθηκαν εγκαύματα, όπως και σε άλλους ασθενείς. Ο Clarence Dally, τεχνικός ακτίνων Χ στο εργαστήριο του Έντισον, εκτέθηκε σε τόσο υψηλά επίπεδα ακτινοβολίας που έπρεπε να ακρωτηριαστούν και τα δύο χέρια του και πέθανε στην ηλικία των 39 από μεταστατικό καρκίνο του δέρματος. Ευτυχώς, οι δόσεις που χρειάζονται για τη σύγχρονη ακτινογραφία είναι ένα μικρό κλάσμα του τι υπέμεναν εκείνοι οι πρώτοι.

Τελικά οι επιστήμονες κατάφεραν να μετρήσουν την ποσότητα της ακτινοβολίας που πρέπει να λαμβάνει κάποιος για μια ακτινογραφία. Οι ακτινογραφίες ονομάζονταν roentgenograms ή roentgenographs, που όμως δεν ήταν εύηχα. Εντούτοις, το ρέντγκεν, παρέμεινε ως μονάδα μέτρησης για τη δοσολογία των ακτίνων Χ. Στη Γερμανία, οι ακτινογραφίες ακόμα και σήμερα γνωστές ως ακτίνες Ρέντγκεν.