Η ζωή του Brighty, του πιο θρυλικού γαϊδαράκου του Γκραντ Κάνυον

Άγαλμα του Brighty στο κτήριο South Rim

Αποτέλεσε μούσα, φυλαχτό για καλή τύχη και ήταν το επίκεντρο μιας διαμάχης σχετικά με τα παρεμβατικά είδη.

Δείτε ακόμη:
Όταν το Γκραντ Κάνυον γέμισε σύννεφα και κάποιος τράβηξε ένα timelapse
Τα 10 μεγαλύτερα φαράγγια στη Γη
Φαράγγι Verdon: To Γκραν Κάνυον της Ευρώπης
Η λυπητερή και τραγική ιστορία του ελέφαντα Jumbo
Μερικά ζώα που αγαπήθηκαν πολύ στην αρχαιότητα

Οι επισκέπτες του Εθνικού Πάρκου του Γκραντ Κάνυον χτυπούν τη μύτη ενός αγάλματος ενός γαϊδάρου, κανονικού μεγέθους, για καλή τύχη, η οποία έχει γυαλιστεί από τα χιλιάδες χέρια. Το άγαλμα βρίσκεται στο λόμπι του Grand Canyon Lodge.

Λίγοι γνωρίζουν την ιστορία του πραγματικού ζώου, του Brighty, που αντιπροσωπεύει από το γλυπτό και ακόμα λιγότεροι το παιδικό βιβλίο που ενέπνευσε στη δεκαετία του '50 και το οποίο αργότερα έγινε ταινία, όπου ο Jiggs το γαϊδούρι "υποδύθηκε" τον Brighty.

Ακόμα λιγότεροι ξέρουν ότι το ίδιο το άγαλμα -που ανατέθηκε από τον σκηνοθέτη της ταινίας και το δώρισε στο πάρκο- έγινε το επίκεντρο μιας διαμάχης για το αν τα άγρια γαϊδούρια ήταν πολύτιμο κομμάτι της ιστορίας του Κάνυον ή πλάσματα που έπρεπε να εξοντωθούν.

Ο Brighty στο Camp Wylie Way στο North Rim

Τα γαϊδούρια, μεταφέρθηκαν στην Αμερική το 1500 από τους Ισπανούς. Μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα, οι ερευνητές του φαραγγιού τα χρησιμοποιούσαν ως υποζύγια, αλλά και σαν γούρια για καλή τύχη, μιας και αυτά τα ζώα τους βοήθησαν στο να βρουν χρυσό. Αν κάποιος ανθρακωρύχος εγκατέλειπε την προσπάθειά του να βρει χρυσό, χαλκό, μόλυβδο ή αμίαντο, εγκατέλειπε και το γαϊδούρι του, το οποίο με τη σειρά του αγρίευε για να επιζήσει.

Ο Brighty, που έζησε από το 1882 έως το 1922 και πήρε το όνομά του από τον ποταμό Bright Angel Creek, πρωτοεμφανίστηκε στο φαράγγι κοντά σε μια εγκαταλελειμμένη σκηνή ανθρακωρύχων και έμενε άγρυπνος, σαν να περίμενε να επιστρέψει ο κάτοχος της σκηνής. Η περιστασιακή ανθρώπινη συντροφιά άρεσε στο γαϊδουράκι, ειδικά όταν εμπλέκονταν και... τηγανίτες. Περνούσε τα καλοκαίρια στο ψυχρό North Rim, είτε με τον αγροφύλακα Jim Owens ή με την οικογένεια McKee, η οποία διαχειρίστηκε την πρώτη τουριστική εγκατάσταση στο North Rim, που άνοιξε το 1917. Ο Brighty πηγαινοερχόταν όποτε ήθελε, μετέφερε νερό για το νεαρό γιο των McKee, αλλά δε δέχονταν φορτία που δεν ήθελε να μεταφέρει. Για παράδειγμα, αν κάποιος κυνηγός έπιανε τον Brighty και προσπαθούσε να τον κάνει να κουβαλήσει τα εργαλεία του, ο Brighty ξέφευγε και έτριβε το βάρος στα δέντρα μέχρι να κοπούν τα σχοινιά και να πέσει το φορτίο.

Εκεί, στο North Rim, τον συνάντησαν οι πρώτοι τουρίστες του φαραγγιού για πρώτη φορά, πιθανότατα μεταξύ του 1917 και του 1922.

Αλλά η υβριδική ύπαρξη του Brighty -όχι άγριος αλλά ούτε και εξημερωμένος αρκετά- μέτρησε εναντίον του ίδιου -και του είδους του- όταν, στις αρχές του 20ου αιώνα, η υπηρεσία πάρκων αποφάσισε ότι έπρεπε να αποκαταστήσει το φαράγγι σε μια προ-Κολομβιανή κατάσταση. Αφού τα γαϊδούρια έφτασαν με τους Ισπανούς, δεν ήταν εγγενή στην Αριζόνα.

Αντί τα ζώα να μετεγκατασταθούν, το 1924, λίγο μετά το θάνατο του Brighty, άρχισαν να τα κυνηγούν. Μεταξύ του 1924 και του 1931, σκοτώθηκαν 1.467 από αυτά τα ζώα. Υπάρχουν αρχεία που δείχνουν ότι μεταξύ του 1932 και του 1965, πυροβολήθηκαν ακόμα 370.

Ο Brighty με τον Bob McKee, 1918

Το κυνήγι συνεχίστηκε -η κοινή γνώμη δεν ήξερε τι γινόταν- έως ότου ένα βιβλίο του 1953 και μια ταινία του 1967 βοήθησαν να κινητοποιηθεί μια εκστρατεία για να σωθούν τα υπόλοιπα γαϊδουράκια του φαραγγιού.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1950, η Μαργκερίτ Χένρυ, επιτυχημένη συγγραφέας ιστοριών με άλογα πέτυχε ένα άρθρο του περιοδικού Sunset Magazine του 1922, με τίτλο "Brighty, Free Citizen: How the Sagacious Hermit Donkey of the Grand Canyon Maintained His Liberty for Thirty Years" (Brighty, ελεύθερος πολίτης: Πώς το ευαίσθητο ερημικό γαϊδουράκι του Γκραν Κάνυον διατήρησε την ελευθερία του για τριάντα χρόνια).

Η Χένρι ήθελε να μάθει περισσότερα για το γαϊδουράκι. Πήγε στο Γκραντ Κάνυον, πήρε συνέντευξη από τους υπεύθυνους των πάρκων για τον Brighty και τη ράτσα του.

Το αποτέλεσμα της έρευνάς της ήταν ένα παιδικό βιβλίο, το Brighty of the Grand Canyon, που βραβεύτηκε και έκανε απίστευτες πωλήσεις. Οι αναγνώστες λάτρεψαν το γαϊδουράκι με το ελεύθερο πνεύμα.

Το εξώφυλλο της πρώτης έκδοσης του βιβλίου της Χένρυ - πηγή

Αλλά αυτό δεν βελτίωσε τη μοίρα των πραγματικών γαϊδουριών του φαραγγιού. Οι φύλακες εξακολουθούσαν να τα κυνηγούν, ακόμα και στη δεκαετία του 1960, ακόμα και με στρατιωτικά ελικόπτερα.

Εν τω μεταξύ, ο Brighty μεταμορφώθηκε από έναν χαρακτήρα βιβλίου σε αστέρι του κινηματογράφου. Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, η ηθοποιός Betty Booth αγόρασε ένα βιβλίο για τα παιδιά της, αλλά ήταν ο σύζυγός της, Steve Booth, δημοσιογράφος και τηλεοπτικός παραγωγός, που το λάτρεψε το Brighty του Grand Canyon.

Πολεμώντας εταιρίες -όπως η Disney- που είχαν το μονοπώλιο σε ιστορίες ζώων, ο Booth μάζεψε χρήματα για να γυρίσει ταινία ανεξάρτητα, προσλαμβάνοντας τον σκηνοθέτη Norman Foster (που είχε γίνει γνωστός από την ταινία για τον Αμερικανό κυνηγό, άριστο σκοπευτή, που εξελίχθηκε σε στρατιωτικό, πολιτικό και κατέληξε λαϊκός ήρωας, αλλά και εθνομάρτυρας μετά τον ηρωικό του θάνατο στη Μάχη του Άλαμο, Ντέιβιντ Κρόκετ και του οποίου ο θρύλος αναγεννήθηκε σε μία τηλεοπτική σειρά της δεκαετίας του 1950 από τον Ουώλτ Ντίσνεϋ, η οποία εισήγαγε και το θρυλικό του καπέλο από δέρμα ρακούν) και περνώντας από κάστινγκ τον ηθοποιό Τζόζεφ Κότεν, ο οποίος εμφανίστηκε στο Πολίτης Κέιν. Ο Jiggs "υποδύθηκε" τον Brighty. Υπήρχε ακόμη ένας γάιδαρος-κασκαντέρ, που όμως δεν ονομάζεται στους τίτλους της ταινίας.

Ο Uncle Jimmy Owens με τον Brighty, 1910

Το 1966, ο Booth έβαλε τον γλύπτη Peter Jensen να δημιουργήσει ένα άγαλμα του Brighty για να συμβάλει στην προβολή της ταινίας. Στα τέλη του 1967, ο Booth χάρισε το άγαλμα στο πάρκο, περνώντας μέσα από μια χιονοθύελλα για να βεβαιωθεί ότι ο Brighty θα έφτανε ασφαλής.

Το άγαλμα ήταν εκτεθειμένο στο Κέντρο Επισκεπτών του South Rim για μια δεκαετία, πριν όσοι ήταν αντίθετοι αναγκάσουν τους υπαλλήλους του πάρκου να το κρύψουν.

Από το 1968 ως το 1977, καθώς οι φύλακες συνέχισαν να κυνηγούν τα γαϊδούρια, το άγαλμα του Brighty έγινε αγαπημένο σημείο των επισκεπτών. Η παρουσία του όμως στο Κέντρο Επισκεπτών υπονοούσε ότι τα γαϊδουράκια ήταν αναπόσπαστο κομμάτι του φαραγγιού -μια καταφανής αντίφαση με τις πεποιθήσεις και τις πρακτικές του πάρκου.

Σύντομα σηκώθηκε θύελλα αντιδράσεων για το κυνήγι των ζώων. Το 1971 ψηφίστηκαν ομόφωνα νόμοι στο Κογκρέσο που καλούσαν ώστε τα ζώα να "είναι σύμβολα του ιστορικού και πρωτοποριακού πνεύματος της Δύσης", να προστατεύονται από "τη σύλληψη, το μαρκάρισμα, την παρενόχληση ή το θάνατο". Η Υπηρεσία Εθνικών Πάρκων όμως δεν μπόρεσε να προστατεύσει τα εγγενή οικοσυστήματα από τα ζώα που είχαν εισβάλει, τουλάχιστον μέχρι να ξεσηκωθεί το κοινό.

Αριστερά: ο Brighty στο Wylie Way Camp με τον Bob McKee, 1918. Δεξιά: Το άγαλμα του Brighty στο Grand Canyon Lodge

Το 1976, η υπηρεσία πάρκων παρουσίασε άλλο σχέδιο απομάκρυνσης, το οποίο θα κόστιζε πάνω από 1.000 δολάρια ανά ζώο. Αυτή τη φορά, το κοινό έκανε πίσω. Το άγαλμα του Brighty, το οποίο εκπροσωπούσε όλα τα απειλούμενα γαϊδουράκι, έγινε ένα σήμα κατατεθέν στη σύγκρουση. Τον Απρίλιο του 1978, οι υπάλληλοι του πάρκου έβαλαν το άγαλμα σε μια αποθήκη, ελπίζοντας ότι ο θόρυβος θα καταλάγιαζε.

Το σχέδιο απέτυχε. Όσοι διαμαρτύρονταν για τις πολιτικές απομάκρυνσης των γαϊδουριών, τώρα φώναζαν και για την απομάκρυνση του αγάλματος. Η εκστρατεία "Bring Brighty Back" πήρε ώθηση όταν η Μαργκερίτ Χένρυ άρχισε να προτρέπει τους αναγνώστες της να διαμαρτυρηθούν τόσο για τη δολοφονία των γαϊδουριών, όσο και για την εξαφάνιση του αγάλματος.

Η Χένρυ όμως δεν ήταν μόνη της. Το 1967 δημιουργήθηκε μια οργάνωση για την προστασία των ζώων και μάζεψε 500.000 δολάρια για τη μεταφορά με ελικόπτερο 577 γαϊδουριών σε ασφαλές μέρος -σε ένα ράντσο της οργάνωσης στο Τέξας- στις αρχές του 1980. Πολλά από τα γαϊδούρια υιοθετήθηκαν από φιλόζωους.

Μετά τη αεροδιακομιδή, οι κυνηγοί σκότωσαν τα λίγα εναπομείναντα γαϊδούρια και έχτισαν ένα φράχτη κατά μήκος των δυτικών συνόρων του πάρκου, για να κρατήσουν τα υπόλοιπα εκτός. Σήμερα, υπάρχουν λίγα -αν υπάρχουν- γαϊδούρια στο πάρκο, αν και τα μουλάρια εξακολουθούν να υπάρχουν στο φαράγγι, όχι άγρια αλλά ως ζώα φορτίου.

Αφίσα της ταινίας - πηγή

Ανταποκρινόμενοι στη δημόσια κατακραυγή, οι υπάλληλοι του πάρκου επανατοποθέτησαν το άγαλμα του Brighty το 1980, αυτή τη φορά στο North Rim, εκεί όπου περνούσε τους καλοκαιρινούς μήνες. Το Grand Canyon Lodge, εκεί που βρίσκεται σήμερα το άγαλμα, χτίστηκε εκεί που ήταν κάποτε οι καμπίνες που η οικογένεια McKee δεχόταν τους πρώτους τουρίστες.

Το άγαλμα έχει ευτυχές τέλος, αλλά ο Brighty όχι. Το 1922, ο Brighty αποκλείστηκε από τα χιόνια μαζί με δυο ντεσπεράντος. Παγιδευμένοι σε μια καμπίνα για τρεις μήνες, οι άνδρες επιβίωσαν, αλλά ο Brighty όχι. Μια νύχτα, τον έσφαξαν. Όταν το κρέας τελείωσε, οι άντρες έβρασαν τα κόκαλά του για σούπα.

Η Χένρυ δεν αναφέρει το τέλος του Brighty στο βιβλίο. Τόσο το βιβλίο όσο και η ταινία αποφεύγουν να δείξουν τον τρόπο με τον οποίο πέθανε. Αντ' αυτού, η Χένρυ δηλώνει ότι ο Brighty ζει και τριγυρίζει τις νύχτες "για πάντα άγριο, για πάντα ελεύθερο".

από: atlas obscura